Jongerenscan van Geldzorgen De Baas”: van Vinkje naar Vonk
Te veel jongeren maken schulden die hen nog jaren achtervolgen. Hoe stimuleer je hen om op tijd hulp te zoeken? En wat kan een werkgever daaraan bijdragen? Allereerst door een scan te doen die vaststelt hoeveel jonge werknemers met geldstress kampen én of het bedrijfsklimaat veilig genoeg is om daarover te praten. Is er dan zo’n scan? Nee, nog niet, maar Moedige Dialoog is er hard mee bezig. In deel 1 van een vijfluik over dit project legt gedragswetenschapper Felix Uhl uit hoe je zo’n scan optuigt.
Felix, waarom ben jij de aangewezen persoon om die scan te ontwerpen?
‘De financiële wereld kan en moet veel meer doen met inzichten uit de gedragswetenschap, zodat mensen betere financiële keuzes maken. Daar doe ik veel onderzoek naar. Onder meer naar communicatie van bedrijven met hun debiteuren, daar is nog steeds veel te winnen. Wat betreft de begrijpelijkheid van brieven, maar bovendien moet er veel meer begrip komen voor de complexe situatie van debiteuren, voor het hele plaatje. Vandaar ook mijn promotieonderzoek: hoe kun je door klantvriendelijke debiteurencommunicatie het hele proces optimaliseren, zodat degenen die kúnnen betalen dat ook doen en degenen die dat níét kunnen tijdig de juiste actie ondernemen?’
Welke opdracht kreeg je van Moedige Dialoog?
‘Maak een meetinstrument waarmee we binnen een bedrijf de cultuur rond geldstress in kaart kunnen brengen. Heeft het management er aandacht voor? Is er concreet beleid? Maar ook: durven medewerkers erover te praten of zijn ze bang voor hun carrière? Is er een vertrouwenspersoon en weten werknemers die te vinden?’
Hoe heb je het aangepakt?
‘Mijn collega Adriaan Denkers en ik zijn begonnen met literatuuronderzoek. Welke meetinstrumenten zijn er al? Welke (elementen ervan) zijn bruikbaar voor ons? Dat leverde onder meer de Schaarsteschaal op die de gedragswetenschappers Wilco van Dijk en Minou van der Werf hebben ontwikkeld. Dat deden ze op basis van het werk van de “schaarstegoeroe’s” Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir. Die Schaarsteschaal meet hoeveel stress iemand dagelijks ervaart, ongeacht de schuld die hij daadwerkelijk hééft. De een ligt immers al wakker als-ie twintig euro rood staat, terwijl de ander twintigduizend euro schuld heeft maar slaapt als een marmot.’
En toen?
‘Op basis van de gevonden schalen hebben we een eerste vragenlijst ontwikkeld. Die hebben we voorgelegd aan zes jongeren die zich via Moedige Dialoognetwerken hebben aangemeld. Het was een taal- en techniekcheck, waarbij we onder meer merkten dat jongeren liever op een “schuifschaal” antwoorden dan op een vijf-punten-schaal. Bij die laatste gaan ze twijfelen tussen bijvoorbeeld “mee eens” en “helemaal mee eens”. Dankzij een schuifschaal kunnen ze ergens tussenin gaan zitten.’
En waar staan jullie nu?
‘We willen uiteindelijk een scan die met zo min mogelijk vragen een zo volledig mogelijk beeld geeft. We hebben nu een versie gemaakt met tachtig vragen. Daarin meten we naast geldtekort ook de mate van depressiviteit, werkstress et cetera. Uit al die scores gaan we correlaties destilleren. Dan ontdek je wellicht dat iemand die hoog scoort op de schaarste schaal dat ook doet op de depressiviteitsschaal. In dat geval hoeven we die laatste schaal niet mee te nemen in onze uiteindelijke scan.
We meten nu op tien schalen, dat willen we terugbrengen tot drie. Om dat te kunnen doen hebben we de vragenlijst via een onlinepanelbureau uitgezet onder duizend mensen. De uitkomsten verwerken we in een definitieve vragenlijst van maximaal vijftien vragen, die we binnenkort presenteren tijdens een sessie met jongeren. Daarna zetten we de puntjes op de i, en die versie gaan we testen bij een van de grote bedrijven die verbonden zijn aan Moedige Dialoog.’
Hoe gaat dat in zijn werk?
‘Alle medewerkers gaan de scan anoniem invullen. Van het management tot de werkvloer. Dat geeft een beeld van enerzijds de hoeveelheid werknemers met geldstress en de ernst van hun problemen, en anderzijds van de bedrijfscultuur rond schulden. Bovendien gaan we normscores ontwikkelen, zodat je straks als bedrijf kunt zien op welke punten je beter en slechter scoort dan gemiddeld.
Let wel: de scan is niet het ultieme doel, maar een middel om de dialoog over financiële gezondheid op gang te brengen. Het taboe moet daar vanaf. Want echt: uit onderzoek blijkt steeds weer dat mensen irrationele wezens zijn, zeker als het gaat om geldzaken.’
Zitten bedrijven erop te wachten?
‘Absoluut! Anders was ik er ook niet aan begonnen. Ik geloof hierin omdat je met het uitvoeren van de scan direct een brug slaat. Dan zegt een bedrijf in feite al: ik zie het probleem en ik wil er iets mee. En na het invullen van de vragen gaan werknemers ongetwijfeld met elkaar in gesprek: “Wat vond jij ervan?” Daar ontstaan de eerste vonkjes die kunnen leiden tot een lopend vuurtje.
Stap twee is een gesprek tussen Moedige Dialoog en het bedrijf. Wat zijn gezien de uitkomsten geschikte interventies? Waaraan hebben jonge medewerkers behoefte? Daar iets mee doen is trouwens niet alleen goed voor medewerkers, maar ook voor het bedrijf: minder ziekte-uitval, meer arbeidsvreugde, hogere arbeidsproductiviteit.’
Wat heeft je verrast tijdens het ontwikkelen van deze scan?
‘In eerste instantie wilden we het woord “schulden” niet gebruiken in onze vragenlijsten. Dat werkt stigmatiserend. Maar in de proefsessie bleek dat bijna alle jongeren daar helemaal geen probleem mee hebben. Voor hen zijn schulden de normaalste zaak van de wereld. Ook wel zorgwekkend natuurlijk…
Verrast was ik ook door de betrokkenheid van de jongeren. Ze wilden allemaal aangehaakt blijven. “Zo goed dat dit bespreekbaar wordt gemaakt”, hoorde ik vaak. Dus ja: zij zitten er echt wel op te wachten.’
Dit project van Moedige Dialoog wordt mogelijk gemaakt door een bijdrage van Instituut Gak.
_____________________________________________________________________
Reggy Schutte (impactmanager bij Moedige Dialoog en projectleider project Jongerenscan) reageert: ‘We zijn een jaar geleden enthousiast begonnen met het nadenken over deze scan, omdat we zagen dat ondernemers er behoefte aan hebben. Daar hebben we een mooie opzet voor gemaakt, maar ja, we zijn geen academisch geschoolde onderzoekers. Nu werken we samen met professionele wetenschappers die ons nog eens kritisch bevragen over wat we met de jongerenscan willen. Wat moet dat instrument opleveren, en welke informatie heb je daarvoor nodig? Natuurlijk hebben we daar onderweg ook steeds over nagedacht, maar het is heel nuttig als iemand daar met een frisse, deskundige blik naar kijkt. Mede daardoor hebben we de diverse invalshoeken nu veel logischer aan elkaar geplakt. De opzet is echt consistenter geworden.
En door in feite terug te gaan naar de tekentafel, hebben we ook elementen kunnen toevoegen, zoals het idee van een benchmark. Bedrijven krijgen daardoor niet alleen een indruk van hun eigen bedrijfsklimaat rond geldstress, maar ook op welke punten ze het beter of slechter doen dan gemiddeld. Dan geeft ons als Moedige Dialoog bovendien een nuttig overall beeld. En dankzij de inbreng van Felix en Adriaan hebben we ook gefundeerd en beredeneerd kunnen kiezen welke onderzoeksrichtingen we wél en niet wilden meenemen in de scan. Al met al dus heel waardevol.’
_______________________________________________________________________________
Interessante links
- Jongerenscan Geldzorgen De Baas, Van Vinkje naar Vonk
- De Gedragsstudio
